درک حضور قلب و دستیابی به خلوص نیّت در عبادات، تنها با تلاش فردی میسّر نیست، بلکه تا توفیق و عنایت ویژه خداوند همراه انسان نباشد، نمی‌تواند این درجات و مقامات را تحصیل کند. معلم اخلاق انسان باید خدای سبحان باشد. کسب حضور قلب و داشتن خلوص، توفیقی از جانب خداوند متعال است که با مقدّمه ‌چینی انسان، فراهم می‌شود.

به عبارت دیگر تا وقتی لیاقت و زمینه مناسبی در دل انسان برای درک عنایات خاص الهی نباشد، از درک آن عنایات محروم می‌ماند. انسان بی‌لیاقت، نظیر چراغ سوخته‌ای است که با وجود ارسال برق از نیروگاه، قادر به روشنایی نیست.

بسیاری از اوقات دیده می‌شود کسی چهل‌ یا پنجاه سال عالم و عامل بوده، امّا ناگهان از مسیر حق منحرف می‌شود. در اثر رفیق بد، نشست و برخاست با افراد ناپاک یا به دلیل اینکه مواظب زبان یا غذا یا نگاهش نبوده، خداوند متعال به او خذلان داده است. مصادیق این مسائل، در تاریخ و روایات فراوان ذکر شده است. به تجربه نیز اثبات شده که گاهی یک غذای حرام، انسان را منحرف می‌کند و به سقوط می‌‌کشاند، آن هم چه انجراف و سقوطی!

پرهیز خالصانه از غذای شبهه ناک در سیره علما

هم دنیا در حقیقت، رویایی بیش نیست و عالم بیداری در آخرت است، هم اغلب انسان‌ها در دنیا خوابند و چون بمیرند، بیدار می‌شوند. معیار سعادت و خوشبختی در آخرت است که حیات واقعی آنجا است، نه در دنیا که به خواب شبیه‌تر است. امام حسین علیه‌السلام، تلخ و شیرین دنیا را خواب، و بیداری حقیقی را در آخرت می‌داند و فوز و رستگاری یا شقاوت و تیره‌بختی را نسبت به آخرت حساب می‌کند: «انَّ الدُّنیا حُلوُها و مُرُّها حُلُمُ و الاِنتِباهُ فی الاخرةِ والفائِزُ مَن فازَ فیها و الشَّقیُّ مَن شَقی فیها.»( موسوعة کلمات الامام الحسین، ص 398)

در دنیای شلوغ این روزها، در نگاه برخی پیدا کردن مسیری که به خورشید منتهی می شود، سخت و طولانی است. در این نوشتار خطبه های 81، 83 و حکمت 439 نهج البلاغه مورد بررسی خواهد گرفت.

از لا به لای تمام پند و اندرزها، به دنبال راهی هستیم که خود را به مقصد برسانیم مقصدی که جایگاه مطمئنی برای ابدیت باشد اما در پیدا کردن راه، همواره دچار خطا و اشتباه، راه های بی راهی را بر می گزینیم.

در طول زندگی شاید دیده باشیم کسانی را که لباس های نه ساده بلکه کهنه، پاره و کثیف می پوشند گوشه گیری و زندگی در خلوتگهی را تنها توشه ی رستگاری خود می دانند و گاهی به اشتباه نام زاهد را برآن ها می گذارانیم فکر می کنیم که تنها پوشیدن لباس کهنه و پاره و ترک اجتماع کردن همان چیزی است که اسلام از ما می خواهد؛ در حالی که این طریقه  زاهدان نیست و اسلام هرگز پیروانش را به این طریقه دعوت نکرده است.

حضرت امیر (علیه السلام) در خطبه 81 نهج البلاغه در سخنی کوتاه و فشرده و در عین حال پر محتوا حقیقت زهد را اینگونه آشکار می کنند.

شرح گفتار

امیر متّقیان علی(علیه السلام) در ین فراز از خطبه 226نهج البلاغه، به معرفی اجمالی دنیا پرداخته و در این باره به زیبایی می فرماید:«دنیا خانه ای است پوشیده از بلاها به حیله و نیرنگ شناخته شده، نه حالات آن پایدار ،و نه مردم آن از سلامت برخوردارند، دارای تحوّلات گوناگون، و دوران های رنگارنگ ؛ زندگی درآن نکوهیده، و امنیّت در آن نابود است.اهل دنیا همواره هدف تیرهای بلا هستند که با تیرهایش آنها را می کوبد، و با مرگ آنها را نابود می کند.»

حقیقت این است که شما جز با تلاش و کوشش و پایداری هر گز نمی توانید به حتی یکی از آروزهای خود دست پیدا کنید چه برسد به همه آنها و بالاخره روزی فرا می رسد که مجبور خواهید بود که با همه آنها خداحافظی کنید و بقیه عمر خود را در حسرت داشتن آروزهای رنگارنگ به سر ببرید .

در روایات اسلامی برای رسیدن به آروزها و اهدافی که ما در سر داریم دو رکن و عامل اساسی بیان شده است دو عاملی که اگر در زندگی اجرایی شود حتما شما می توانید به موفقیت دست پیدا کنید .

عامل اول: داشتن اراده قوی

کودک از 1.5 سالگی علایمی از هویت جنسی را نشان می‌دهد براساس ظاهر، دختر یا پسر بودن را تشخیص می‌دهد و ترجیح می‌دهد با هم‌جنس‌های خود بازی کند.

کودک از 3 سالگی فکر می‌کند که با تغییر لباس، جنسیت هم تغییر می‌کند. در 5 سالگی این تفکر پخته‌تر می‌شود. این‌ تصورات همچنان با گذر از مراحل رشد تغییر می‌کند که همگام با این مراحل لازم است همان‌طور که رفتارهای سالم به کودک آموزش داده می‌شود این مسایل را نیز به او یاد داد.

‌بهترین راهنمای مسایل جنسی برای کودکان در این دوره، ‌پدر و مادر هستند. کودک در سنین پایین پرسش‌های زیادی درباره مسایل جنسی دارد که از والدین می‌پرسد و بیشتر والدین این سوالات را خیلی بسته جواب می‌دهند و در نتیجه کودک حس می‌کند که والدین، او را گیج کرده‌اند.

برخی از پدر و مادران به دلیل عقاید و بینش های خود علاقه ای به صحبت درباره ی مسائل و آموزه های جنسی ندارند زیرا اعتقاد دارند که ارائه ی اطلاعات در این زمینه، موجب بیداری غریزه ی جنسی می شود.

اگر کودک پاسخ مسایل جنسی را از پدر و مادر نگیرد برای جواب به افراد دیگری که شاید مطمئن هم نباشند، مراجعه کند. والدین برای توضیح مسایل جنسی به کودک باید از زبانی قابل فهم کودک استفاده کنند و ضمن آن نیز نیاز نیست خیلی این مسایل را باز کرد.

فرار کردن و ترسیدن از پاسخ به این سوالات، صحیح نیست. اگر والدین نمی‌توانند به سوال‌های جنسی کودک جواب دهند، بهتر است بلافاصله چیزی نگویند و پس از تحقیق، جواب درست را به او بدهند. برخورد خشن با کودک یا عصبانی شدن از سوالات جنسی او هیچ فایده‌ای ندارد و پدر و مادر باید بدانند که این سوال‌ها مقتضای سن او است. 

آموزش های زود هنگام و ناشیانه مسائل جنسی به کودکان و نوجوانان، گاه آنان را چنان دچار دلهره و اضطراب می کند که اصول بهداشت روانی خانواده را خدشه دار می سازد از طرف دیگر، اگر این آموزش ها دیر هنگام، ناکافی و غیرواقعی باشند، نمی توانند مفید واقع گردند.

لذا، اگر پدر و مادر بتوانند به پرسش ها و کنجکاوی های جنسی فرزندان خود پاسخ های مناسب و سنجیده بدهند می توانند مانع انحراف فکری، سرکوب جنسی و منفی کاری آنان شوند.

پدر و مادر و مراقبان نزدیک کودکان می توانند با برقراری رابطه ای دوستانه، همراه با اعتماد و احترام، درباره مسایل و موضوعات مختلف از جمله امور جنسی، اطلاعات و آگاهی لازم و صحیحی به آنان دهند.

توصیه هایی که والدین به فرزندان شان ( چه دختر و چه پسر ) می کنند، باید شامل اطلاعات و دانسته هایی درباره روابط انسانی، هویت جنسی، رعایت مسائل بهداشتی، مهارت های زندگی، ارزش ها و اخلاقیات انسانی، بیان احساسات و نیازها، تصمیم گیری های مسوولانه و حفظ و افزایش عزت نفس آنان باشد.

کودکان، نیازمند شرایط و موقعیت هایی اند که بتوانند مهارت های اساسی زندگی را براساس اصل احترام گذاشتن به اخلاقیات و دیدگاه های خانوادگی بیاموزند و تجربه کنند. پایه ریزی ارزش های سالم اخلاقی در خانواده به بچه ها کمک می کنند در هنگام بلوغ و نوجوانی، بهتر تصمیم بگیرند و مسوولیت زندگی شان را بپذیرند.

فراگیری موضوعات جنسی مانند سایر درس ها، باید به تدریج و گام به گام باشد گفت وگو و پاسخ گویی به پرسش های جنسی فرزندان هم باید متناسب با سن، شیوه ی آموزش و درک آنان باشد.

پدر و مادر بهتر است هنگام صحبت در مورد مسائل جنسی، به رفتارهای خود توجه بیشتری داشته باشند با اخم کردن یا عصبانی شدن، موجب نشوند فرزندان شان دیگر رابطه صمیمانه ای با آنان نداشته باشند و برای آگاه شدن، از دیگران اطلاعات بگیرند یا در صدد سرکوب سوالات خود برآیند.

چگونه با سوالات جنسی فرزندان رو به روشویم؟

کودکان

_ درباره اعضای مختلف بدن و کارکرد هر یک، توضیحات ساده و قابل فهمی به کودک بدهید.

_ کودک را در آغوش بگیرید و اجازه دهید علاقه و محبت شما را از این طریق درک کند.

_ به تدریج به فرزندتان تفاوت و خصوصی بودن بعضی از اندام های بدنش را یاد بدهید.

_ سعی کنید وقتی درباره ی این اعضا صحبت می کنید، احساس گناه یا شرمساری نداشته باشید.

_ کودک را تشویق کنید اگر سوالی در این مورد دارد، از شما یا افراد قابل اطمینان خانواده بپرسد.

نوجوانان

_ در باره بلوغ و تغییراتی که نوجوانان در این سن دچار آن می شوند، اطلاعات کافی به فرزندان بدهید و بگویید که این تغییرات، عادی و طبیعی ست.

_ در این دوره دختران حالات خود را زودتر بروز می دهند اما پسران دچار عصبیت ها و پرخاش گری های شدید می شوند. حمایت، ایجاد امنیت روانی و حضور دائم در کنار نوجوانان می تواند مانع بروز بسیاری از انحرافات، کج روی ها، بزهکاری ها و آسیب های اجتماعی شود.

_ به حریم خصوصی فرزندتان، در حالی که سعی می کنید رابطه ی نزدیک و صمیمانه ای با او داشته باشید، احترام بگذارید.

_ تذکر این نکته به نوجوان ضروری ست که تغییرات جسمانی بدن او، همراه با تغییرات عاطفی، شناختی و رفتاری خواهد بود و تمام این حالات، هیجانات و احساسات او، کاملاً طبیعی ست.

بیان شفاف و واضح دیدگاه ها و نگرش های خانواده درباره ی اهمیت دادن به موازین و مقررات زندگی مشترک، از اهمیت زیادی برخوردار است. فرزندان باید بدانند تا زمانی که توانایی تصمیم گیری برای آینده شان را ندارند و قادر به پذیرش مسوولیت های سنگین خانه و خانواده نیستند، از ازدواج های تا به هنگام و برقراری روابط نزدیک تر با افراد غیر هم جنس خود بپرهیزند.

منابع: سلامت نیوز/ ایسنا/تبیان

آیت‌الله جوادی آملی گفت: نماز حدی دارد، روزه حدی دارد، حج و عمره حدی دارد، علم و زکات حدی دارد، اما یاد خدا به کثرت امر شده است: «اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثِیراً».

آیت‌الله جوادی آملی در درس اخلاق هفتگی  خود که در محل بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء برگزار شد، با بیان اینکه که انسان یک حقیقت خارجی است، گفت: اخلاقی که مکمّل حقیقت انسان است، صِرف این باید و نبایدِ اعتباری نیست؛ بلکه مصالح حقیقی, پشتوانه این احکام است، همین مصالح که به صورت احکام فقهی و حقوقی و اخلاقی در‌می‌آید در قیامت به صورت پاداش یا کیفر ظهور می‌کند.

وی اظهار کرد: یکی از آن مسائل اخلاقی این است که به ما فرمودند همیشه به یاد خدا باشید، این یاد خدا بودن یک اصل کلی است و خدا دارای اسمای حسنا و اوصاف فراوان کمالی است. گرچه ما در هر زمان و زمین باید به یاد خدا باشیم اما در شرایط مخصوص با اسمی از اسمای خاص خدا، با وصفی از اوصاف مخصوص الهی باید همراه باشیم.

آیت‌الله جوادی آملی با بیان اینکه هیچ عبادتی به اندازه ذکر خدا از طرف معصومین علیهم السلام سفارش نشده است، افزود: نماز حدی دارد، روزه حدی دارد، حج و عمره حدی دارد، علم و زکات حدی دارد، اما یاد خدا به کثرت امر شده است ?اذْکُرُوا اللَّهَ ذِکْراً کَثِیراً?.

این استاد برجسته حوزه علمیه قم با بیان اینکه برای به یاد خدا بودن کدام نام از نام‌های الهی را باید ببریم، گفت: اینکه ما همیشه به یاد خدا باشیم یا اکثر اوقات به یاد خدا باشیم، این اصلی است جامع، اما کدام نام از نام‌های الهی را ببریم آن را روایت خاصه باید معنا کند.

وی ادامه داد: برنامه وجود مبارک پیامبر گرامی اسلام(ص) درمسافرت این بود که هر وقت به بلندی می‌رسیدند می‌فرمودند «الله اکبر» و هر وقت به گودی آن منطقه یا به دره می‌رسیدند می‌فرمود «سبحان الله»؛ راز این تقسیم آن است که برابر آیه سوره مبارکه حدید ما در هر شرایط باشیم خدا با ماست ?هُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ مَا کُنتُمْ? با ما هست، اما حُکم ما را نمی‌پذیرد با هر چیزی هست حکم او را نمی‌پذیرد. ما اگر به یک جای بلندی رسیدیم باید بگوییم که آن‌که با ما هست از این مقام بلند هم بلندتر است، اگر پایین آمدیم به سجده رفتیم یا به رکوع رفتیم به هبوط گراییدیم باید معتقد باشیم که درست است، با ما در حال هبوط هست اما هابط نیست. با ما در حال سجود هست اما ساجد نیست با ما در حال رفع از سجده یا رکوع هست اما راکع و ساجد نیست. بنابراین ما باید مواظب باشیم که آن‌که با ما هست حکم ما را ندارد آن‌که با ما هست، منزه از هر نقص و مبرای از هر عیب است، نه‌تنها او سبوح است، نه‌تنها از هر نقص و از هر عیب مبراست، او قدوس هم است.

وی در نتیجه این بخش از سخنان خود اظهار کرد: اگر کسی به اخلاق الهی متخلق شد و به نام یاد اقدس الهی متذکر شد، همیشه با این اذکار به سر می‌برد، قهراً نه بیراهه می‌رود نه راه کسی را می‌بندد هیچ کمالی او را مغرور نمی‌کند.